2024-mut aningaasaqarnermut inatsisissaq pillugu Siumumit imaattumik oqaaseqaateqassaangut.
Aallarniutigalungu qujavugut aningaasaqarnermut inatsisissamut Nunatsinni sunniuteqarluarluta suleqataagatta aamma partiit allat qutsaviginiarpagut ataatsimiitsitaliani suleqatigiilluartarnitsinnut.
Siumumi inatsisissaq pillugu suliaq aallartimmalli suliniutigerusutagut timitalersorusutavullu ilungersuutigalugit immikkoortunngorlugit siunnersuutigut saqqummiunnikuuagut.
Nalorninngivilluta nunatta Naalagaaffinngornissaanut sulinerup timitalersuinissat siunnerfilernissaannut allorassaaqatiginissaannik tingussaasumik Partiit inatsisartuutitaqartut suleqatiseraavut. Namminersorneq pillungu Inatsisissamik suliaqartitat naammassillungu Inatsisartunut tunniussinikuupput.
Alloriarneq tulleq tassaasariaqarpoq Naalagaaffinngornissatsinnut suliassaqarfiit sorliit tulleriiaarlungit aallussiffigissanerivut partiit tamarmiulluta eqqartueqatigiinnissarput.
Taamatut sulinerup aallartiinneraniilli innuttaasut peqatigilluinnarnissaat qulakkeertariaqarparput.
Taamatut aallarniilluta Siumumiit Aningaasanut Inatsisissamut 2024 assigiinngittutingut aningaasalersuinerit tulleriiaariffiginissaat peqqissaartumik timitalersuinerit annertuut aallartittariaqartut oqaloqataaffigissagivut qularutigineqassanngilaq.
Peqqinnissaqarfik pillungu Nalunaarusiarsuaq Naalakkersuisunut tunniunneqaqqammerpoq, taassumalu malitsigisaanik suut siulliullungit aningaasalersuiffiginissaannut isumaqatigiinniarnerit peqataaffigisavut aqqutigalungit aningaasalersuinerit pissappata aningaasanut Inatsisikkoorlungit tulleriiaarinissat avaqqussinnaanngilavut.
Akileraartarneq pillungu aaqqissuusseqqinneq oqaloqataaffigilluangarput, nangittumik naammassilluarneqarnissaa siunnerfigalungu sulinitta naammassilluarnissaa Naalakkersuisut Inatsisartullu suleqatigiilluta timitaliisariaqarpungut.
Tamatumani nunatsinni innuttaasut aningaasarsiaqqortuut, minnerpaamillu isertitaqartatut akunneranni assigiinngissutsip annertusiartuinnartut illuanut saatinnissaanut sulinitta ataatsimoorullungu piviusunngortinnissaa timitaliiffigisariaqarparput.
Ineqarneq pillungu aaqqissuusseqqinnerup isumaqatiginninniutigineqartup pitsaasumik angusaqarfiginissaa qularutiginngilluinnarparput.
Innuttaasut amerlanerpaat nammineerisaminnik ineqarnissaat angutserlungu sulinerput nangittumik ingerlatissavarput.
Angerlarsimaffeqanngittut innarfissaqarnissaat Kommunet suleqatigilluinnarlungit angusariaqarparput, nunatta inissisimanerata angerlarsimaffeqarani najungaqarnissaq ajornartikkaa tamatta ilisimaaraarput taamaattumik ataatsimoorluinnarluta iliuuseqarnissarput avaqqussinnaanngilarput.
Angerlarsimaffeqanngittut initaarnissaannut suliniutit aallutariinnarnissaannut tamattaalluta aallussisariaqarpungut.
Meerartatta naap iluaniinneraniik inunngornimminniillu angajoqqaaminniiginnarnissaat aqqutissiuuttuartariaqarparput, toqqissisimanartumik qatanngutit angajoqqaallu najungaqatigalungit peroriartortariaqarput.
Tamattali ilisimaaraarput meerarpassuit amerliartuinnartut ilaquttaminniit avissaartitaallutik angerlarsimaffiup avataanut inissinneqartartut aningaasarpassuit atorlungit isumagineqarnissaat siunertaralungu aaqqissuussinerit assigiinngittut iliuuserisaratsingit. Taamaaliornissarli saneqqussinnaanatingu.
Angerlasimaffiup avataanut inissiinermi nunarput tamaat isigalungu ilaqutariippassuit inuiaqatigiinnut iluaqutaaqisumik meeqqanik ulloq unnuarlu angerlarsimaffimminni paarsisartuupput. Taakununngali atugassarititaasut pitsaanerpaajunngillat, tamakkununnga ilaavoq meeqqamik paaqqinnernermi oorisiat B-tut nalunaarsungaanerat nanertuutinngortarmat. Tamanna piaartumik aaqqiiffigineqartariaqarpoq.
Taamaattumik Partiit akimorlungit partiilersuunnangu ajornartorsiut akiorniarlungu iliuusissanik eqqartuisariaqarpungut, aammalu aningaasalersuinermi sorliit siulliunneqassanersut tulleriiarisariaqarluta.
Aammali tamatta ilisimaaralutingu taamatut ilungersunartigisumik killiffeqarnerput ikiaroornartumik imigassamillu atuinerujussuup kinguneranik meerarpassuit ullut tamaasa tujormisittarmatingit.
Ikiarornartumik Imigassamillu akiuiniarnerit annertuut ingerlanneqaraluartut ineriartorneq killup tungaanut ingerlasoq unikaallatsissagutsingu ataatsimooqqissaarnissarput pisariaqarluinnartoq meerartatta utaqqivaat. Taamaammat ataatsimoorullungu iliuuseqaqatigiinnissarput pisariaqarluinnarpoq.
Aningaasanut Inatsisitsinni aningaasat aningaasalersuutigisakkatta annertunerpaartaat danskit naalagaaffiannit tapiissutinik taasanit aningaasalersungaavoq. Tamannalu illuanut saatissagutsingu assigiinngittorpassuarnik iliuuseqarnissarput avaqqussinnaanngilarput.
Taamatuttaaq iliuusissanik tulleriaarilluarnissarput timitaliissagutta avaqqussinnaanngisarput ataatsimoorussiffissarsiortariaqarparput.
Aammalu Naalagaaffinngorniarnitsinni Tapiissutit aallaavigiinnarsinnaannginnatsingit qaqungu isumalluutigiunnaassanerivut Siumumi eqqartuinerit iliuuserisinnaasavullu oqallisigiuakkavut timitalersorusullungit ukiut 15-t qaangiuppata tapiissutinik taasanik isumalluutaarunnissarput angusimaleriissagipput siunnerfigaarput. Tamatumalu angunissaanut eqqartuinerit inatsisartuni ingerlaavarnissaat qulakkeersimajuartariaqarparput.
Nunatta Nunanut allanut politikkia inerisarneqarlunilu nukittorsarneqassaaq. Tamatuma ilutigisaanik nunanut allanut suleqatiginninnikkut aningaasarsiornitta niuernittalu nukittorsarnissaat pingaaruteqarpoq.
Inuiaqatigiit ineriartortitsinnissaanut nunatsinni sumiiffikkaani ernup nukinganik nukissiuuteqarfiit suli amerliartortinnissaaat aningaasaliiffigineqarnissaallu Siumumiit pingaartillugu Naalakkersuisut sulinerat malinnaaffigilluinnarparput. Nunatta kangianut tasiilami erngup nukinganik nukissiuuteqarfiup illoqarfiup ineriartorneranut ineriartornissaanullu innaallagissamik naammattumik pilersuisinnaannginnerata iliuuseqarfiginissaat piumasarinikuugatsigu naammassinissaanut sulinitta ingerlattuarnissaa neriorsuutigissavarput. Nunatta kangiani (tunumi) suliffeqarnikkut ineriartortoqassappat tamanna pingaaruteqarluinnarpoq. Soorluttaaq taamaattoq aalisakkerivimmik aalisartut tunitsivigisinnaasaannik pilersitsinissami avaqqunneqarsinnaanngittoq. Sanaartornerup aallartinneraniit piumasaqaatigalungu sulisussanik nunatsinneersunik amerlanerpaanik atuinissaq qulakkeertariaqaratsingu.
Siunissaq isigalungu assigiinngittutingut aningaasalersuinissarput saneqqussinnaanngilarput.
Aningaasanimmi amerlanerusunik isaatitsissangutta aningaasalersuiffissat assigiinngittut eqqartueqatigiissutigisariaqarpavut.
Tamakkununnga ilaalluinnarput meeqqat atuarfianni aallartittumik, aammalu ilinniarfinni qaffasissuni aalisakkerinermut tunngasuni atuartitsissutigineqarlutik ilinniarfigineqarsinnaasunillu aallussinissarput periarfissaalersitsinissarpullu.
Aalisarneq nunatta nappatigaa.Taamaattumik meeqqat atuarfianni nunatta pissarititai qanoq iluanaarutaasinnaanerat atuartitsinermi ilaalersinneqassapput. Tamatumani eqqumaffigisassat ilagisariaqarpaat NUTAALIORLUNI ineriartortitsinissamik atuarnerminni aallussitinneqartarnissaat. Aammalu meeqqat atuarfianniit naammassillutik anisut allanertat qaasii aporfiutinnangit inuussutissarsiutigisinnaasaminnik ilinniarfinnut periarfissinneqartassasut.
Aalisakkerineq sammillungu qaffasinnerusumik ilinniarsinnaaneq aallartinneqassaaq,pitsaassuseq, naleqarnerulersitsineq assigisaallu ilinniagassatut neqeroorutigineqarlutik.
Aalisarnermut aalisakkerinermillu aallaavilimmik, aammalu aalisarnermi niueruteqarnitsinnut tunngasumik aningaasarsionermut tunngasortaani qaffasissumi ilinniartoqarsinnaanera ammaanneqartariaqarpoq.
Inuussutissarsiutit Siumumit ineriartortitsinissamut pingaartutut isigiuaannarpagut taamaappoq inuit angallannerani allarluinnarmik aaqqissuussisariaqarneq ilugersuutigalugu aaqqissuuteqqinnissaa angunikuugatsigu Nunatsinni periarfissikkumallugu takornariaqarnerup ineriartoqqinniissaanik perierfissiinissaq minnerunngitsumillu innuttaasut angallanneqarnermikkut periarfissaat pitsaanerusut angusinnaajumallugit. Tamanna sorsuuteqarsimaneq partiinik tamanik tapersersorneqartuaannanngitsoq timitalerlugu massakkut Nunatsinni malugineqalerpoq. Periarfissiissutilli taamaattut annerusumik pilersaarummik malitseqartariaqarput. Ukioq manna aalarniutitut Nanortalimmiik Upernavik tikillungu sinersortaammik ukiaanerani angallavigineqarnerat annertusaaffigisariaqarparput, ataavartuutillugulu. Nunarput tamaat ataatsimut isingalungu kiffartuussinissamik isumaqatigiissutit ataavartumik nalilersuiffigiuartariaqarpavut.
Taamaattumik takornariaqarnerup ineriartoqqinnissaanut Siumut pilersaaruteqarpoq. Takornariaqarneq pigilertariaqarparput, uagununa nutatsinni nunaqavissut iluaqutissarput. Nunarput allanik atorneqassappat nunaqavissut piginnittuusariaqarput misigissutsikkut aamma piginnittuunermi. Siulleq pingaaruteqarpoq misigissutsikkummi inuussutissarsiut pigilinngukkutsigu periarfissiissut naammaginartumik atulernaviannginnatsigu. Taamaammat kalaaleqatitsinnut oqariartorusuppugut takornariaqarneq annertunerusumik inuussutissarsiutigissagutsigu sulinerput pimoorullungu timitalersuiffiginissaa piffissanngorpoq. Naalakkersuisut takornariaqarneq pillungu periusissiaata naammassinissaa qilanaaraarput, tamatumunnga peqatigitillungu Takornariaqarnermut Inatsimmik Inatsisartunut qaqitsisoqarnissaa qilanaaraarput.
Qulakkiigassaqarpungulli aningaasarsiornikkut innuttaasunut ullumikkornit iluanaarutaanissaata aqqutissiuunneqarnissaa angutserlungu sulinerput ingerlatissuarput. Takornariat timmisartukkut, Umiarsuilluunniit aqqutigalungit tikittartut nunatsinnut annerpaamik aningaasanik qimatsinissaat aqqutsissiuuttariaqarparput.
Aammali umiarsuit eqqarsaatigalungit annertuumik mianerisassaqarnerput ilisimaaraarput.
Tikittartussat amerlassusaat,qanorlu atsigisut kissaatiginerivut aaliangersakkanik saneqqukkuminaatsunik atuutsitsivigisariaqarpavut. Soorluttaaq taama pigaartigisoq piniarfiit, piniakkat uninngaartarfii, avinngarusimasut aammalu kangerluit sorliit tikinneqartannginnissaannik piniartut innuttaasullu peqatigalungit aaliagersaasariaqarluta.
Siunissami Inuussutissarsiuteqarnerup ineriartornissaanut Aatsitassaqarnerup suli annerusumik aallunnissaanut Siumumit anguniagaq qimanngilarput aamma qimannavianngilarput. Nunarsuarmioqatigiit niuernerminni aatsisattassat siuniussami atugassatsinnut sammisut, soorlu mingutsitsinnginnerusunissamik suliniutinut aallaaveqartut Nunatta siammasissumik inissisimanerata aammalu naammattorsuarnik aatsitassaateqarnitta pinngitsoortissinnaanngilaa inuussutissarsiuteqarfik pingaarutilik unikaallatsissallugu taamaattumik annikillisarnagu annertunerusumik suliniutinik ineriartortitsiffigissallugu pisariaqarpoq. Suliniummut taamaattunut Siumut aqqutissiuussissaaq annertusaaqataallunilu. Pingaarnerpaavoq akisussaassusilimmik taamaaliussagatta Innuttaasunut inuiaqatigiinnut ajoqutaanngisaannassaaq Nunarput aatsitassaqarmat Nunarsuarmioqatitsinnik pisariaqartinneqartumik Nunarsuarta kissakkiartupiloorneranut suleqataassagutta.
Nunatta pisuussutai pineqaleraangata pisuussutit aalisakkat, piniagassat aatsitassallu eqqaaneqakkajupput. Nunattali pisuussutai pingaarnerpaat tassaapput Nunatta inui. Ajoraluartumik Nunatsinni amerliartunngilagut. Assigiinngitsumik tamanna pissuteqarsinnaavoq annerusumik iserfiginngikkaluarlugit isumaqarpugut amerliartulissagutta aammalu tamanna anguniagaasuaannartussaavoq nunamut peqqissumut taava Nunatta innuttai ullumikkorniit pitsaanerusumik sullisilertariaqarpugut.
Utoqqartatta atugaasa pitsaanerulernissaat neriorsuutinik aallartinnani suliniutinik aallartittariaqarpoq. Nuannaarutigivarput isumaqatigiinniarnermi tamanna utoqqartatsinnut siunissamilu utoqqalinersiaqalersussanut suliniutit annertuut aappaangumiik aallartittussat piviusunngulermata. Anguniagaavoq ukiorpassuarni atuuttussanik aaqqissuuteqassalluta suliuniummilu taamaattumik partiit allat suleqatiserivagut aaqqissutissarmi annertoqaaq pingaaruteqaqaaq suliarinngitsoorsinnaanngilarput. Tamatumunngalu suliniutit tulliuttut tulleriiaarinikkut aningaasartalersortariaqarpavut.
Tarnikkut innarluutilinnut pissutsit pitsaanerunnginnerisa Siumumut pisussaaffiliivoq suliniutigisariaqaripput tamatta nunatsinni innarluuteqartuugutta, angajoqqaagutta ilaqutaasuuguttalu nunarput innarluuteqartunut inuuffigisariaqarpoq ernumassuteqarani. Isumagineqaannarani aamma innarluutillit tunniussinnaasaannik sulinerminni periarfissinnissaanik. Ullumikkut Nunatut pikkorluppallaarpugut immitsinnut piumaffiginerusariaqarpugut pitsaanerulernissatsinnut.
Tassumunnga atuuppoq meerartatsinnut inuusuttatsinnullu tunngasut. Siumumi pingaartipparput suliniutit annertusisariaqarnerat tamatta assortuussutiginagu suleqataaffigileratsigu, kinguaariit ulluni makkunani inuusuttarisagut tassaapput ukiuni aggersuni aqutsisussat. Aqutseqataalernissaat timikkut tarnikkullu nukittullutik ilinniarluarsimallutik sulilluarsinnaallutillu perornissaat aqqutissatuaavoq Nunatta piffissaq ungasinnerusoq isigalugu annaffissatuaa. Taamaammat pissuussutitta annersaraat tassani ullumikkumiit iliuuserisagut Inuiaqatigiittut naammaanngillat annertusisariaqarlutillu. Qanoq iliorluta mumisissaneripput politikkikkut isummerfigisariaqaleqqavarput tamannalu Siumumiit aqqutissiuutissavarput ukiuni tulliuttuni.
Uagut aaliangiinnartussanngorpugut sunniutai ajortuinnaat aallaaviginiarnerlugit imaluunnit pitsaaqutigisinnaasaanut aamma timitalersuilluta tulleriiaarinerit aallartittariaqannginnerivut. Uangullu Siumumiik tulleriiaarinerit aningaasalersuinerillu aallartikkusuppavut.
Nunatta erngata naassanngittumik kuuttuartussap aningaasarsiutigilernissaanut suliniutit,suliaqarusuttullu ingerlatsiniarnerat aporfilersuiffiginertaqanngittumik aningaasarsiutaanissaanik Naalakkersuisut Suliaqarusuttullu malinnaaffigeqqissaassavavut. Tamatumani naatsorsuutigilluinnarparput nunatsinneersut salliutinneqarnissaat Naalakkersuisunit qulakkeerneqassasoq.
Siumumiit isumaqarpugut tullinnguuttoq pitsaanerpaamik innuttaasunik sulinissaq angutserlugu sulissagutta naalakkersuinikkut suliarineqartut kiisalu Kommunini suliarineqartut pitsaanerusumik suliarineqartariaqartut. Siumumi anguniakkatut immikkut toqqammavitsinniippoq innuttaasut akisussaassuseqarlutik, ilatsiinnaratik, kiffaanngissuseqalerlutillu ineriartussasut tassunga ingerlaneq maannakkut takujuminaappoq taamaammat aappaagumiit aallartittumik tamanna tikitserlugu suliaqalernissarput aqqutissiuutissavarput, suliassamullu tullianut qilanaarluta nukissaqarluta suleqatigiilluinnarlutalu ingerlaassaagut.
Ukiorpaalunngortuni suliarineqartumi eqqartugaaleqqavoq inissaqarniarnermi, talittarfeqarnermi, peqqinnissaqarfimmi minnerunngitsumillu meeqqanik inuusuttunillu sullissinermi arlaatigut pitsaanngitsumik inissisimasugut. Kinguaattooqqanerarneqarpugut kinguaattoorneq sumut nallersuunneqarnersoq takujuminaakkaluartoq. Siumumiit aappaagumit aallartittumik suliassavigut suliarinissaat sorsuutigissavagut.
Covid19 qaangiussimalerpoq aningaasaqarnitsinnut kingunerluutai annerpaat qaangersimalerpavut. Taassuma malitsigitiinnarlungu Russit Ukranimut sorsunnerat nunarsuaq tamakkerlungu aningaasarsiornermut pitsaanngittumik tuniluuppoq. Aammalu naatsorsuutigissavarput sillimaffigisariaqakkatsinnik piffissami aggersumi aningaasaqarnitsinnut inuillu atugaasingut sunniinerlunnissaata minnerpaaffianiitinnissaannut Naalakkersuisut upalungaarsimallutik sulinertik ingerlatissangaat,tamatumani ikummatissap akiata qaffassinnaanera sillimaffigalungu.
Nunarput aningaasarissaarpoq, ajorluinnartumillu pisoqanngippat ukiut tulliuttut taamatut ineriartornissaa naatsorsuutigineqarpoq. Tamanna tulluusimaarnarpoq iluarisimaarnarlunilu. Tamatumunnga peqqutit ilangaat aalisarnerup ingerlalluarnera. Unammillingassaqarpungulli Naalakkersuisuniinnaanngitsoq, Inatsisartuniinnaanngitsoq, aammali kommunenilu eqqumaffigisariaqangarput. Aningaasarsiornitta siuariartornerat tingussaasumik ineriartuutiginnginnatsingu eqqartorluartariaqarparput. INERIARTUUTIGISARIAQARATSIGU.
Ukiuni tulliuttuni 700 million sinnerlungit sinneqartoornissarput siunnerfiuvoq. Tamattalu aningaasalersorneqartariaqartunik kissaaterpassuaqarluta. Siuliani oqaatigaara aningaasanik Inatsisitsinni aningaasat annerpaamik tapiissutinik isumalluuteqartungut. Ilumoortuusinnaanngilaq tapiissutit sinneqartoorutigalungit aningaasanut Inatsisiliortarnerput. Pisariaqartitatsinnut inuit atugaannut pitsanngorsaataasinnaasunut aningaasalersuutiginiartingit.
Illoqarfinni minnerni suluusalinnut mittarfeeqqat sanaartornissaat siunertaralungu aningaasanut Inatsimmut ikkuteqqinneqartariaqarput.
Sanaqateqarluni Nammineerlunilu illulianut isorliunerusunut nunaqarfinnullu illuliornerup Inuusuttunut ilaqutariinnut annertuumik iluaqutaasussat aningaasalersornerat annertusisariaqarpoq. Tassanili pingaaruteqarpoq aningaasaliissutit eqqortumik atorneqartarnissaannik qulakkeertariaqarparput. Aammalu kikkut nakkutiginnittuussanersut inissilluarneqartariaqarpoq.
Nunaqarfimmiut peqatigiiffiata KANUNUPE anngunnikuuaa nunaqarfinni Nutaarmiuni Naajaani Qeqertanilu nioqqutissanik pisiniarfiusinnaasunik pilersitsisoqartariaqartoq. Tamanna angutserlungu Naalakkersuisut suliaqarnissaat malinnaaffigissavarput.
Oqaluttuarisaarnerput pingaaruteqarluinnarpoq tassaniippormi inuiattuut kikkuunitsinnik naqissusiisoq. Taamaattumik Nunatta Katersuugaasiviata Toqqorsiveqarnera pitsanngorsaaffigisariaqarparput. Avaqqussinnaanngilarput nutaamik naleqquttumillu peqarnissarput.
Naggataatingut Kalaallit qimmitta qimuttup ikiliartuinnavinnera iliuuseqarfigisariaqarparput. Qimmeq eqqartortillungu isumagilluarneqarnissaa pingaarutilerujussuuvoq, minnerunngittumik nerisassaqartsittuarnissaa. Taamaammat ullumikkornit akikinnerusunik qimminut nerukkaatissanik qimmiutillit periarfissaqarnissaat pisariaqarpoq. Nunatta kujataani kalaallit qimmitta nerisassaannik ineriartortitsisut ilisimaaraavut. Avataaneersut eqqussukkavut annikillissappata pingaaruteqarluinnarpoq nunatsinni aningaasap uninngatinnissaa,taamaammat eqqarsaatigillaqqunarpoq tapiissutinik taanangit INERIARTORTITSINERMUT taallungit aningaasaliiffiginissaat.
Sisimiuniit Kangerlussuarmut aqqusinniornissamut aningaasalersuinerup qanoq iluseqarnissaanik Naalakkersuisut suliaqarnissaat kaammattuutigaarput.
Tassa ataatsimoorluta taamaallaat piffissaq aggersoq pitsaanerpaamik anigorsinnaavarput. Taamatut oqaaseqarluta 2024-mut aningaasanut inatsisissaq siullermeerneqareerluni ataatsimiititaliami suliareqqinnissaanut qilanaarluta siullermeernera akueraarput.
Karl Tobiassen
Siumut