Nunatsinni inuuniarnikkut ajornartorsiutigut sivisuallaamik ingerlasimapput, tamakkualu iluarsiiviginiarlugit nunatsinni qinikkat ersarinnerusumik tigussaanerusunillu suliniuteqarsimannginnerat uggornarpoq. Taamaammat imigassamut politikip sakkortusineqarnissaanik politikerit sapiinnerusut nunatta pisariaqartippai.
All.: Frantz Lundblad, Kommune Qeqertalimmi kommunalbestyrelsimut ilaasortaq, Siumut
Imigassaq peqqutaalluni pissutsit maanna atukkagut ukiorpassuarni ingerlasimapput tigussaanerusumillu iliuuseqarfigineqartaratik. Ajornartorsiutip qitia tassalu imigassaq, sooq taama kalluarusunneqanngitsigisarpa?
Ullutsinni ilaatigut oqariartaasiuvoq ”imigassaq imminermini pisuunngilaq, inunguna nammineq pisuusoq” Aap. Kisianni puigussanngilarput inuup imigassartorsimatilluni iliuutsini aqussinnaajunnaartarmagit. Eqqaamassuarput inuppassuaqarpoq imminut aqussinnaallutik imigassamik atuisartut. Aammali inuppassuaqarpoq imigassamik iluamik aqutsisinnaanngitsunik.
Massakkumut ilorraap tungaanut aallarsimanitsinnik tigussaasumik suli takujuminaappoq. Nalunngilarput arlaannik sumik aaqqitassaqaraangat iluarsisassaq sunaluunniit iluarsiniarlugu inatsimmik sanasoqartartoq, amerlasuutigullu ajornartorsiut iluarsisassarluunniit inatsisip nutaap iluarsisinnaasarpaa. Ajoraluartumilli inuttut ajornartorsiuterput immaqalu allaat ersarinnerpaatut, sunniinerpaatut kiisalu ajornartorsiutaanerpaatut isigineqartariaqartup, tassalu imigassap, tigussaasumik ”attorneqarnaveersaarneqarnera” ingasappallaalerpoq.
Nuna sajuppallammat
Eqqaamavarput 2017-mi novemberimi nunatsinni imigassamut inatsit allanngortinneqarmat nuna sajuppillagunarporluunniit innuttaasut aammalumi politikerit naammagittaalliungaarmata. Inuppassuit sakkortuumik qisuariarnerat ilisimasakinnermik aallaaveqarsorivara. Nunanummi allanut sanilliulluta nunatsinni imigassamut inatsiserput sakkukittuaraavoq, immaqaluunniit oqarsinnaavugut nunarsuatsinni sakkukinnerpaamik imigassamut inatsiseqarpugut.
2017-mi imigassamut inatsisip atuutileraluartup allannguutai annikikkaluassusii. Annerusumimmi tassaapput imigassap tuniniarneqartup pisiniarfinni toqqoqqalernera aammalu ussassaarutinit peerneqarnera. Eqqaamasariaqarpoq nunarsuatsinni nunat allat imigassamut sakkortunerujussuarmik inatsiseqarmata, naak inuttussutsimut agguaqatigiissillugu nunatsinnut sanilliullutik annikinnerungaartumik inuttut ajornartorsiutinik peqaraluarlutik.
Nunani amerlasuuni silami imigassartorneq inerteqqutigineqartarpoq, allaammi pisiniarfippassuarni imigassaq tupalu ersinngillat soorlu USA-mi taamaattut. Nammineerlunga marloriarlunga USA-miinninni tupiginikuuara innuttaasut 330 millionit silami imigassartoqqusaannginneq pillugu inatsit ataqqillugu malikkaat, massa nunatsinni imigassaq saagut tunuannut iligatsigu inuppassuit naammagittaalliortut allaat killilersuiffigineqarpallaalernerarlutik.
Imigassaq immikkut isiginiarneqartarpoq
Ilaatigut aamma taaneqarsinnaapput nunani allani imigassaq pillugu killilersuutit. Soorlu Norgimi imigassaq 1975-mili piseqqusaarutitut inerteqqutaalernikuuvoq. Spaniami inuusuttut 18-it ataallugit ukiullit imersimagaangata angajoqqaat 4.500 kroninik akiligassinneqartarput. Sverigimi ilinniarnertuunngorniat imigassamik piseqqusaanngillat. Ukua nunani allani imigassamut qanoq inatsiseqarnerit taasassat ilaminiinnannguaraat. Taakkununngalu sanilliulluta imigassamut nunatsinni inatsiserput sakkukeqaaq.
WHO-p nalunaarusiaani silamik aallartitsisinnaasunik nalunaarsukkanut imigassaq ulorianarnerpaat akornanni nr.1-mi inissisimavoq kiisalu toqqutigineqarnerpaatut aamma inisseqqalluni. Nunatsinnilu inukittunnguunerput aallaavigalugu imigassamik ajornartorsiuteqarneq ersareqaaq. Imigassap nunatsinni killeqanngingajattumik atungaanerani ajornartorsiuterput angisoorujussuummat tamanna paaseqqunaraluaqaaq.
Unammisassat imaanaanngitsut
Nunanut allanut sanilliulluta aammalu inuttussusermut agguaqatigiissitsinermi nunarsuarmi nunarput imminorfiunerpaavoq aammalu nunanut allanut sanilliulluta nunatsinni toqutsisarnerit kinguaasiutitigullu atornerluisarnerit annertoorujussuupput. Kiisalu aamma isiginngitsuusaarneqarsinnaanngilaq nunatsinni meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimasut 600-nit amerlanerummata.
Pissutsit taamaannerat inuit ilaannut nalinginnaasutut isigineqalersimassappat tamanna ajuusaarnartorujussuuvoq. Taamaammat imigassamut politikip sakkortusineqarnissaanik politikerit sapiinnerusut nunatta pisariaqartippai. Imigassamut sakkortunerusumik inatsisileqalernitsigut nunatta iluaqutigiinnartussaavaa.
Uangami takusinnaanngilara imigassamut inatsisip sakkortusineratigut ajornartorsiut angineruliinnartussaasoq. Imigassaq nammineq immini misigissuseqanngilaq, taava sooq sapernassua nunatsinni imigassamut inatsisip sukateriffigineqarnissaa.
Inuup ullormut imertagai killilersunngikkaluarlugit imigassamik inatsimmik sukaterisoqakuttoorsinnaavoq, isumaqarpungalu tamanna ajoraluartumik innuttaasunit amerlasuunit paattoorneqartartoq.