Peqqissutsimut Naalakkersuisumut allakkat ammasut (juulip aallaqqaataani 2022 Sermitsiami naqinneqartoq).
Peqqinnissaqarfik atortulersuuteqarnerup ataaniittoq eqqarsaatigissallugu sungiusimanngilarput. Tassaniipporli. Peqqinnissaqarfipput annertuumik tatineqarpoq qanittumilu ataavartussamik aaqqiisoqarnissaanik ilimanartoqarani. Tamanna iliuuseqarfigisariaqarparput
All.: Inga Dóra G. Markussen, Siumumi aaqqissuussaanikkut siulittaasup tullia,
Kommuneqarfik Sermersuumi kommunalbestyrelsemi ilaasortaq
Ungasinngitsukkut tusagassiuutini atuarsinnaavarput Nuummi nakorsiartarfiup aasaanerani nakorsiartarneq annikillisittariaqaraa. Peqqinnissaqarfik Nuummi innuttaasut kiffartuunneqarnikkut suut ilimagisinnaaneraat pillugu taama ersarissuliortigisoq siullermeertumik tusaavara. Taamatut pisoqarnera nunatsinni sumiiffinni arlalinni ukiorpassuarni atugaasimavoq, tamannalu toqqissisimananngilaq. Maanna Nuummiittugut tullinnguuppugut peqqinnissaqarfimmi sulisunik amigaateqarnerup kingunerisa misillerfiginissaannut.
Peqqinnissaqarfik tassaavoq atortulersuut pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq, soorlu Nukissiorfiit, pilersuisut assartuussinermillu ingerlatsisut. Suliassaqarfiit taakku aningaasaqarnikkut aatsaat taama kinguaattoorsimatigaat. Inissaqarniarneq atortulersuutinut pinngitsoorneqarsinnaanngitsunut ilaasutut eqqarsaatigigutsigu nunatsinnimi inuullutalu najugaqassagutta pinngitsoorneqarsinnaanngimmat, taava suliassaq aaqqinneqarsinnaanngitsutut isikkoqarpoq taamaattumillu soriarsinnaanngitsutut misilersitsilluni.
Siunissami ingerlatsiviit ingerlatseqatigiiffiillu tamakku tamaasa pinngitsoorneqarsinnaanngitsut akilersinnaassagutsigit isertitanik amerlanerusunik pilersitsisariaqarpugut. Aalisarnerup takornariaqarnerullu saniatigut isertitat taakku qanoq pilersissinnaanerivut alloriarnertut tullertut oqaluuserisariaqarpavut.
Sulisussat
Peqqinnissaqarfimmilu ilungersunartut taamaallaat aningaasaliinerunerinnakkut aaqqinneqarsinnaanngillat. Ingerlatseriaaserput aamma misissortariaqarparput. Ullumikkut peqqissutsikkut kiffartuunneqarneq annermik Danmarkimit sulisunik tunngaveqarpoq. Nunamit peqqinnissaqarnikkut sulisunik amigaateqarfioreersumit taamaattumillu sulisut piumaneqaqalutik. Ilaatigut tamanna peqqutigalugu peqqinnissaqarfimmi sulisut arlalitsigut taamaallaat Kalaallit Nunaanni sivikitsumik taartaajartortarput. Qaffasissumik akissarsiaqarlutik taarseraallutillu, tamannalu sumiiffinni ataasiakkaani immikkoortortanilu annertuumik tatineqaataavoq, ilisimasanik katersinissaraluamut ajoqutaalluni, sulilerlaanut ilisarititsinermut aningaasaliinerit, kiisalu inissianut angalanernullu aningaasartuutit. Taamatut aaqqiineq akisoqaaq siunissamullu attanneqarsinnaanani. Ilaartuineruvoq.
Taavami suut allat periarfissaappat? Peqqinnissaqarfimmi ilungersunartut aaqqinneqarsinnaapput nunanit allaniit peqqinnissaqarfimmi sulisussarsiornikkut. Tamanna qangali oqaluuserisimavarput allaat qineqqusaarnermi sammineqarluni. Taamaattumik suliami tassani sumut killippugut? Peqqissutsimut Naalakkersuisuusartut kingulliit marlussuit tamanna misissorsimavaat, nunanit allaniit sulisussarsiornissami sulineq sumut killissimanersoq ilisimatitsissutigineqarneq ajungajappoq. Taamaattumik aperisariaqarpoq: Suliami sumut killippugut?
Peqqinnissaqarnikkut kiffartuussinermi oqaatsit tunngavittut atorneqartarput. Kalaallit Nunaanni peqqinnissaqarfimmi suliniaraanni qallunaatut oqalussinnaasariaqartoq. Tamannali peqqinnissaqarnikkut innuttaasunik kiffartuussinermut aporfiusoq ilisimagutsigu Danmarkimit sulisunik pissarsisinnaannginnerput peqqutigalugu taava nunanit avannarlerni sulisussarsiornissaq periarfissatut isikkoqarpoq. Taakkunani peqqinnissaqarnikkut aaqqissuussisimaneq assingusunik tunngaveqarpoq – nunani avannarlerni periuserineqartoq. Taakkunannga sulisussarsiorneq qanoq ingerlava? Tigussaasunik suliniuteqartoqarnerluni?
Tatiginninneq pilerseqqillugu
Uteqattaartumik nakorsassaaleqiuartarutta taava qanoq ilinngitsoq peqqinnissaqarfik innuttaasunit tatigineqarunnaassaaq. Inuit attaveqaqatigiittarfiisigut takusinnaalereerparput inuit katersuiniartartut Danmarkimi immikkut ilisimasalimmut nakorsiarniarlutik. Peqqinnissaqarfimmut naammagittarunnaarsimapput. Pisortaqarfiit ingerlatseqatigiiffiini namminersortullu suliffeqarfiutaanni sulisorpassuit peqqinnissamut sillimmateqarput sulisitsisuminnit akilerneqartumik, tamannalu innuttaasut ilaannut taakkununnga toqqissisimanarpoq. Ikinnerpaalli sillimmateqarput, taamaalilluni aamma innuttaasut A-nut B-nullu avinneqarlutik. Ilumoorpoq peqqinnissamut sillimmatit peqqinnissaqarfitsinnut oqilisaataagaluarput, tamannali naapertuutinngilaq. Kikkut tamarmik sukkanerusumik pitsaanerusumillu suliaritissinnaasariaqarput.
Nuummi najugaqartuusugut nalunngilarput nakorsiarnissamik inniminniiniarnermi naammagittartariaqartugut. Oqarasuaammi nakorsiarusullutik utaqqisut ikinnerulinngillat sivisunerusumik utaqqisalernissap nalunaarutigineqarnerata siulianiit. Ajoraluartumik Nuuk inuttusiartortillugu taamaaqataanik alliliisoqanngilaq. Ilaatigut tamanna peqqutigalugu Kommuneqarfik Sermersuumi illoqarfiit pingaarnersaannut periusissiaq 2016-imi akuersissutigineqartoq ilalinngilara. Periusissiaq tuaviinnaq sunik tamanik aalajangiiniarnissami tunngavissatut atorneqarpoq, kommunimi innuttaasunut aningaasartuutaanerusunik. 2030-imi Nuummi 30.000-nngussagutta tamanna qanimut suleqatigiiffiusariaqarpoq minnerunngitsumik Naalakkersuisuusartunit tapersersorneqarluni, tamatumami kingunerissavaa amerlanerusunik aningaasaliinissaq, taamaallaat peqqinnissaqarfimmuunngitsoq kigutileriffik ilanngullugu, aammali inissianut. Tamanna atortulersuutit pinngitsoorneqarsinnaanngitsut aapparaat.
Peqqinnsisaqarfik tatigisinnaassagutsigu erngerluni iliuuseqartoqartariaqarpoq. Eqqarsartaaseq allanngortariaqarpoq. Nassuerutigalugu taamaallaat nunamit ataatsimit Danmarkimit sulisussarsiorsinnaanngitsugut, soorlu ukiuni hunnorujulikkaani taamaaliorsimasugut. Inuiaavugut allatuulli peqqinnissaqarfimmit pitsaanerusumik kiffartuunneqarusuttut. Taannaannaanngilarlu, taamaattumillu ilungersunartup taamaattup aaqqiissuteqarfiginissaanut siammasinnerusunik pitsaanerusumillu eqqarsarnissarput naatsorsuutigisariaqarparput.
Nutaamik eqqarsarnissaq
Ingammik suliassaqarfimmi tassani avataaniit sulisussaat pinngitsoorsinnaanngilavut, qaqugorsuarmullu taamaassalluta. Taamaattumik aaqqiissutissaannaat eqqarsaatigisinnaanngilavut aammali allatut ittunik iliuuseqarluta. Nunanit avannarlerniit peqqinnissaqarfimmi sulisussat saniatigut sunik periarfissaqarpugut, siammasinnerusumik eqqarsarutta. Sooq inuiattut inuiaat aalajangersimasuinnaat takkullutik suliartornissaannut mattutissaagut?
Arlaleriarluni oqaatigineqartarpoq Caribiami qeqertamit Cubamit nakorsassarsiorsinnaaneq aaqqiissutaasinnaasoq. Suliamili tassani ingerlasoqarsimarpasinngilaq. Sooq? Oqaatsit aporfiuppat? Ilinniarsimassutsip qaffasissusaa, naak taanna Skandinaviamisuulli qaffasissuseqartoq oqaatigineqartartoq. Soorunami oqaatsit aporfiusinnaapput, peqqinnissaqarfiulli ingerlanneqarnera namminiilivinnissamut atatillugu eqqarsaatigigutsigu oqaatsit aamma isummersorfigisariaqarpavut. Kalaallit oqaasiisa saniatigut oqaatsit suut atorlugit kalaallisut oqaasilinnik sulisut saniatigut peqqinnissaqarfik ingerlanneqarsinnaava? Tuluit oqaasii eqqaaqqajarnarput.
Sulinermi oqaatsit aappaat tuluit oqaaserippatigit susoqarsinnaava? Imaanngilaq suliffimmi kalaallisut qallunaatulluunniit oqaluttoqarsinnaanngitsoq, nakorsalli nakorsiartullu akornanni katsorsaaneq tuluttut ingerlanneqarluni oqalutseqarluni, kalaallisuumut imalunniit qallunaatuullu oqaatsit sorliit atorneqarusunnersut apeqqutaatillugu.
Sulisorineqarsinnaasut amerlanerit
Tuluit oqaasiisa sulinermi oqaatsitut qallunaat oqaasii taarseriartuaassagaat aalajangerutta taava tamanna sulinermi ingerlatsinermut eqqunneqartariaqarpoq. Sulisussarsiorfissat amerlippata peqqinnissaqarfimmi sulisussarsiorneq ajornannginnerulissaaq, taakkulu aamma maanga nunaserusussinnaassapput, immaqalu ullut arlaanni kalaallisut innuttaassuseqalerlutik.
Akueriuminaatsittupilussuuara atortulersuutivut pinngitsoorneqarsinnaangitsut soorlu peqqinnissaqarfipput taamaallaat aaqqiissutissamut ataasiinnarmut pitussorsimasasoq aporfilersuutaasumik, toqqissisimajunnaartitsisumik inuppassuit toqussanersut inuussanersulluunniit aalajangiisuusumik.
Aaqqissuussinerup allanngortinnissaanut sapiissuseqarlunilu piumassuseqartariaqarpoq, inuiaalli taakkuupput allanngunissaamut pissaaneqartut. Maannakkut pissutsit pillugit eqqarsaatitik oqaatigisariaqarpaat – taamaalillutik taamaallaat nakorsat, peqqissaasut, paaliortit peqqinnissaqarfimmilu sulisut isornartorsiornagit. Tunngavissiissutigineqartut naapertorlugit sulipput, nukissanillu amerlanerusunik takkuttoqanngippat ernummatigisupilussuuara tunngaviusumik peqqissutsikkut kiffartuunneqannginnerput nunatsinniit aallararnermut peqqutaaqataasinnaasoq. Tamannalu kissaatiginavianngilarput.