Anguniakkat

Illersornissaq – annaassiniartarneq

Siumup siuttuuffigisaannik  Nunatsinni nammineerluta illersornissaq pillugu periusissiaqalernissarput aammalu issittumut atuuttussamik periusissiortoqarnissaa naammassillugu suliarineqassaaq. Taamaaliussaagut ineriartorneq siuariartornerlu piumasarput allanik suleqateqarnissamik pisariaqartitsimmat.

Siumup ilisimaaraa nunatta nunarsuarmi inissisimanera naapertorlugu illersornissakkut pingaaruteqarluinnarnera. Taamaammat aatsaat taamak pingaartigilerpoq issittoq nunarsuarmi sumi inissisimanerata pingaassusaa kisiat ukkanneqaqqunagu ersarissaajuarnissaq, tassa issittoq inoqartoq, ukiorpassuarni nunamik najuisimasunik. Issittumi inuuvugut sakkulersuuffiusimanngisaannartumi tamannalu pingaarnertut qitiutillugu upalungaarsimanikkut illersornissakkullu inerisaanerit suliarineqassapput, taamaakkaluartorli Siumup ilisimaarilluinnarpaa nunarsuaq inuuffigisarput allanngortoq, taamaanneralu pissutsinut atuuttunut naleqqussartuartarnissatsinnik piumasaqartoq. Siumup pingaartippaa illersornissamut tunngassuteqartut suulluunniit nunatsinni inerisarneqartut nunatsinni innuttaasunut nunatsinnilu suliffeqarfiutitsinnut annertunerpaamik peqataatitsillutillu iluaqutissiissasut.

Siumup anguniarpaa illersornissakkut sakkutooqarnikkullu nunatta nammineq akisussaaffimmik tigusiartuaarnissaa, tamannalu siunertaralugu ersarissumik qanoq iliornikkut naammassinninnissaq takussutissiorlugu suliarineqassaaq.

USA-mut 2004-mi illersornissaq pillugu isumaqatigiissutip naalagaaffinngornissatsinnut sulissutiginninnitsinnut naapertuuttumik ineriartortittuarnissaa Siumup sulissutiginiarpaa.

Nunatta killeqarfiata iluani nakkutilliisoqarnikkut ingerlatsinermi tamakkiisumik oqartussaalernissarput tikitserlugu Siumumi sulissaagut. Killeqarfinnik nakkutilliinermi Ilinniartitaanerit aqqutigalugit Kalaallit namminneq ingerlatsisalernissaat Siumup anguniarpaa.

Siumup siuttuuffigisaanik maanna Kangerlussuarmi Upalungaarsimanermik Ilinniarfik pilersinneqartussaavoq, saniatigut Kangerlussuup Politiinut ilinniarfittut, annaassiniartarnernut ilinniarfittut, Qatserisartunut ilinniarfittut atuutsilernissaa Siumup sulissutigissavaa. Aamma Nunarsuarmi issittumi inuuniarsinnaanermut ilinniarfittut ingerlatsiviulernissaa sulissutigineqassaaq. Taamatuttaaq Issittumi qitiusumik NATO-p mittarfeqarfiisa ilaattut Kangerlussuup inissisimalernissaata sulissutigineqarnissaa Siumup pingaartippaa.

Siumup kissaatigaa nunarput nunani issittumiittuni pingaaruteqartumik inissisimanini tunngavigalugu nunarsuarmioqatigiit ineriartoqatigiinneranni sunniuteqarnerulernissaa, taamaattumik Siumup kissaatigaa nunarput nammineq Naalagaaffinni Peqatigiinni sinniisoqalernissaanik siunnerfeqarluni sulinini nangissavaa.

Siumup tapersersorpaa NATO-mut ilaasortaaneq, eqqissinissaq pillugu suleqatigiiffiummat. Nunarput NATO-mi ilaasortaanermigut Amerikap avannaata Europallu akornanni attaveqaqatigiinnermut aqqutaasinnaavoq. Ilanngullugulu Siumup kissaatigaa NATO-mi ataatsimiittarnerni nunatsinni Naalakkersuisut peqataatinneqartarnissaat. Aammalu Siumup anguniarpaa Nunatta nammineerluni NATO-mut isumaqatigiissuteqartalernissaa. Nunarsuaq inuuffigisarput allanngorpoq, issittoq annertuumik nunarsuarmioqatigiinnit isigineqarpoq, tamannalu tunngavigalugu NATO-mi namminerisatsinnik aallartitaqarnissaq uani qinigaaffimmi anguarput. Siunertaajuaannassaarli namminerisatsinni Naalagaaffittut NATO-mi ilaasortanngornissaq.

Siumup kissaatigaa Naalagaaffinni Peqatigiinni NATO-milu aalajangiisinnaassuseqartunik suleqatigiiffinnik pilersitsisoqassasoq, nunarsuarmi inatsisitigut eqqortumik ingerlatsisoqarnissaanik illersuisussanik, nunarsuarmilu naligiinnginnerup akiornissaanik suliaqartussanik.

Nunatta illersornissamut tunngasutigut atorneqarnerata nunatsinniit oqartussaaffigineqalernissaa nammineerneruleriartornerput ilutigalugu alliartuaartinneqassaaq, tamannalu siunertaralugu illersornissamut isumaqatigiissutip isumaqatiginninniutigineqaqqinnissaa Siumup anguniarpaa

Amerikarmiut nunatsinni sakkutooqarfeqarnerat pillugu nunatta toqqaannartumik USA-mut isumaqatigiissuteqartalernissaa Siumup anguniarpaa. Ukiuni kingullerni Pituffimmi kiffartuussinermut isumaqatigiissummut tunngassuteqartut, kingullertigullu aamma Pituffimmi sakkutooqarfiup pilersorneqarneranut tunngassuteqartut eqqarsaatigalugit, Siumup siuttuuffigisaanik nunatta suliassaqarfinni pineqartuni pissarseqataanerusalernissaata qulakkeerneqarnera USA-mut nutaamik paaseqatigiiffiusumik isumaqatigiissutigineqarnera nuannaarutissaavoq ineriartortinneqartuarnissaalu pisariaqarpoq.

Nunatta innuttaminit illersorneqartalersinnaanissaa aqqutissiuunneqarluarnerusariaqarpoq, nammineq erfalasutta ataani. Kalaallit inuusuttut inersimasullu nunatta illersornissaanik suliaqarusuttut sapinngitsullu atorluarneqarnerusariaqarput, aalisarnermik nakkutilliinermi Sirius Patruljellu suliaata assinganik suliaqalersillugit. Tamatumani Nunarsuarmi nunat eqqissisimatitat annersaanni, Ittoqqortoormiit aallaavigalugu ‘Park Rangers’-itut aaqqissuussinermut assingusumik nunatsinni piviusunngortitsinissaq Siumup anguniarpaa. Issittumi inuusugut nunarsuup qiterpasissuanut sanilliulluta nunarujussuarmi sialluta inuuvugut, taamaammat issittumi naggueqativut Naalagaaffiillu issittumiittut iligisavut annerusumik upalungaarsimanerup tungaatigut suleqatiginerussagigut Siumut isumaqarpoq.

Taamaammat upalungaarsimanermik sammiveqartumik ilinniartitaaneq Kangerlussuarmi aallartinneqartussaq Siumup isumalluarfigaa inerisartuarumallugulu.

Siumup anguniarniarpaa nunatta aalisarnikkut killeqarfiinik nakkutilliinermi tamatigut umiarsuit minnerpaamik marluk ataatsikkut nakkutilliisinneqartalernissaat, tassa nunatta kangiani aammalu nunatta kitaani. Tamatumalu piumasaqaatip Danmarkip naalakkersuisuinut piaartumik isumaqatigiissutigineqarnissaa kaammattuutigalugu.

Siumup anguniarpaa cyberikkut isumannaallisaaneq nunatsinni pimoorullugu ukkatarineqassasoq,  tamannalu qularnaartuarumallugu attaveqaatitigut atortorissaarutit pitsaassutsimikkut illersorneqarsinnaasut ajortumeerinianullu pakkersimaarinnissinnaasut  pisortaqarfinni suliffeqarfinnilu annertusarneqartuassasut, sapinngisamillu nunatsinni innuttaasut piukkunnaatillit cyberikkut isumannaallisaaqataanissamut piginnaaninngorsarneqarnissaannut aqqutissiueqataassalluni. Inuiaqatigiinni atortulersuutit pinngitsoorneqarsinnaanngitsut piginnittoqarnikkut nunatsinnit tamakkiisumik pigineqartuassasut Siumut isumaqarpoq.