Maanna ukiumut nutaamut 2025-imut pisimalerpugut, kingumullu qiviarutta qinigaaffimmi naammassiartuaartumi 2024-mi pisimasut amerlaqaat.Â
All.: Erik Jensen, Siulittaasoq
Ilisimaneqartutut Siumut ukiorpanni Naalakkersuinikkut siuttuulluni inissisimasarsimavoq, uanili qinigaaffimmi partiitut anginerpaatut inissisimanata ingerlasimanerput arlalitsigut siumukkormiorpassuarnut ippinnarlunilu sungiukkuminaassimavoq.Â
Tamalli oqartussaaqataaneranni qinersinerit inerneri ataqqillugit qinigaaffimmi uani ilaatigut inissisimaneq ingerlammersorfigisimavarput, pingaarnertullu nunarput pillugu akisussaaffimmik kivitseqataaniarluta sammisanilu imaannaanngitsuni patajaallisaaqataaniarluta Naalakkersuisooqataanerput ingerlassimavarput, uangalu aamma siulittaasutut Naalakkersuinikkut kikkulluunniit nalilittut pillugit namminissarsiorneq pinnagu suleqatigineqarsinnaanerat inissaqartinneqarsinnaanerallu takutissallugu pingaartissimavara.
Ullumikkut killiffitsinni nunarsuarmioqatitsinnit soqutigineqarnerput aatsaat taamak annertutigaaq. Tamannali isumatusaartumik torersumillu ingerlatissallugu pingaarpoq. Siumup pileqqaaramili nunatta imminut napatissinnaalernissaa nammineerlunilu Naalagaaffinngornissaa anguniartuarsimavaa, soorluttaaq tunngaviusumik inatsisissaq Siumup siulittaasuutitaqarnikkut siuttuuffiginerani naammassillugu suliarineqartoq. Siumup anguniarpaa inuiaqatigiit Kalaallit namminneerlutik aalajangiiffigissagaat Naalagaaffinngornissatta qanoq ittup qanorlu aaqqissugaasup pilersinnissaa.
Tamassumalu angutsernissaanut sulineq aatsaat aallartilaarmat ukioq 2024-mi namminersornermut inatsit tunngavigalugu Naalagaaffinngornissamut sulinermi alloriarneq siulleq aallartinneqarpoq, tamannalu Siumut sinnerlugu inatsisartunut ilaasortat ilaannit siunnersuutigineqarpoq, suleqatigiissitamillu pilersitsinissaq Aningaasanut inatsimmi aningaasartalerneqarlunittaaq.
Naalagaaffik angutserlugu sulissaagut, nunattalu nammineerluni imminut napatissinnaalernissaanut assaat sulisinnaasut tamaasa pisariaqartippagut, Naalagaaffinngornermi tamatsinnut ataasiakkaatut pisussaaffiliisussaq tunaartaralugu ingerlavugut.
Tamannalu pissaaq ullumikkorniit aningaasarsiornikkut siuariartornissarput suli annerulersinneratigut. Pisuussutigummi uumaatsut uumassusillillu nunatta inuisalu suli annerusumik iluaqutiginerusariaqalerpaat. Akeqanngitsumillu nunatsinni atuinerit allanngortinnissaat aatsaat taamak pisariaqartigilerpoq. Siumumilu akisussaaffiup tamatumap kivinnissaanut – nunarput inuilu upperalugit ingerlaaseqarluta – ilungersorluta sulissatsinnut piareersimavugut.
Nunatta nammineq periuseqarluni ingerlanissaa pisariaqarpoq, taamaattumillu Siumumit Naalakkersuisuutitaqarnitsinni ukioq 2024-mi Issittumi Periusissiaq naammassillugu suliarineqarpoq.
Aaliangigassani annertuuni Siumut siuttuujuaannartarsimavoq, maanna sukarsuit pingajuisa takornariaqarnikkut aningaasarsiornerup ineriartortinneqarnissaanut mittarfissuarni sanaartorneqartuni siulleq naammassisimalerpoq, tassanilu aamma nunanit allanit soqutiginninnerup annertuninngoreersimanera takusinnaavarput. Taamattaaq eqaatsumik niuernerup iluani aalisagaatitta ajornannginnerusumik tunisassiarinissaanut nunarsuarmioqatitsinnut toqqaannarnerusumik mittarfissuit atuutilernerisigut niuersinnaanerput ingerlassinnaalissavarput.
Ukioq 2024-mi unammillernartut nalaatatta annerpaartaat ukiuni amerlaqisuni piviusunngortinneqarsimanngitsoq aalisarnermut inatsit nutaaq atuutilersipparput. Matumani avataaniit nunanit allanit pisassiissutinik pigisaqarsinnaatitaaneq killilerlugu nunaqavissut iluanaarsinnaanerunissaat piviusunngortipparput, inatsillu nalunaarutitigut nalimmassaaviginera ilusilersorneralu ingerlanneqassaaq.
Imartarput pisuussutinik ulikkaarpoq atorluarnerusariaqakkatsinnik. Pisuussutigullu innuttaasunut amerlanerusunut siammasinnerusumillu suli annerusumik iluaqutaanerulersinnissaat Siumut anguniagaraa. Toqqaannaq aalisartut aningaasarsiornikkut ineriartornissaanut iluaqutaanerulernissaat aqqutissiuutissallugu pisussaaffeqartugut isumaqarpunga.
Nunarput tamakkerlugu aalisagaatitta aningaasarsiutaasinnaanerat pillugu Siumumit Naalakkersuisuutitaqarnitsigut siuttuuffigisimasatsinnittaaq Tasiilami aalisakkeriviup nivariaqqaarneqarnera ukioq manna pivoq, inuussutissarsiornikkullu neriuuteqalersitsineruneq eqeersimaarnerunerlu malugisimaneqalereersimavoq.
Aamma nunasiaataasimanermiit aningaasarsiornikkut aaqqissuussisimaneq suli arlalitsigut allanngortinnagu ingerlatarput tamaanga killittariaqartoq isumaqarpunga.
Kinguaassagut pillugit ineriartortitsineq annerusoq aallartissallugu pisussaaffeqarpugut, ataasinnaanerusumik akisussaaffeqartumik aningaasarsiornitta aaqqissuunnissaata ilusilersornissaa eqqarsaatigalugu, aamma innuttaasut tamatta siumukariartornissarput aqqutissiuukkumallutigu.
Ukiunimi makkunani atukkatsinni nunarsuarmioqataanitsinniillu annertuumik toqqammaveqartumik inuuniarnikkut ilungersunartorsiornerit nalaappagut, nunarsuamilu akit qaffariartorneri nunatsinnittaaq misigivagut. Taamaattumik pisortanut isumalluuteqarneq annertusiartuinnassanngippat tamatta sulinitsigut kivitseqataanerunissarput pisariaqarpoq. Aammalumi tamanna tunngavigalugu akileraartarnermut aaqqissuusseqqinnerni alloriarneq siulleq, sulisartukkormiunut iluaqutaasussaq, piviusunngortinneqarpoq. Sulinermi imminut akilersinnaanngorsartariaqarpoq. Sulisartorpassuit, kalaaleqaterpassuagut, isertitakinnerusut akunnattumillu isertitallit iluaqutissinniarlugit aaqqissuussinerit ingerlanneqarsimanerata timitaliiffigineqarnera Siumumiit tulluusimaarutigeqaarput. Assaammi sulisinnaasut tamaasa pisariaqartinnerani pisortanit isumalluuteqarnerup annikillisarneqarnissaa pillugu suliffissarsiornermi ikiorsiissutinut tunngasut aamma 2024-mi Naalakkersuisuutitaqarnikkut siuttuuffigalugit allannguiffigisimavagut.
Aningaasarsiorfissanik nutaanik pilersitsinngikkutta imaluunniit inuiaqatigiinni akileraartarnikkut kivitseqataanngikkutta, asasagut meerartagut, ataqqinartut utoqqartagut, peqqinnissaqarfik allarpassuillu ilungersunarnerusumik atugaqartikkaluttuinnarnissaat aarlerinarsisussaavoq. Tassungalu killittoqannginnissaa tamatta pisussaaffigaarput iliuuseqaqataaffigissallugulu.
Tamanna Siumup pikkoriffigiuaannarsimagaa isumaqarpunga, uanilu qinigaaffimmi Naalakkersuinikkut amigaataasimasoq qinigaaffiullu tulliani sulissutigisassat pingaarnersaasa ilagissagaat. Siumut siuttutut inuiaqatigiit pisariaqartippaat. Aaliangigassani angisuuni sapiissuseqarluni sangujoraarfiunngitsumillu Siumup siunnerfeqartarnera inuiaqatigiinni pisariaqartinneqartuartussaavoq. Soorlu ukiuni qaninnerni naalaaffinngornissamut ikaarsaarnissarput aamma timitalersornialeruttoripput.
Ukiuni tulliuttuni Siumup sulissutigissasai suli annertupput. Nunarpummi ataatsimut isigalugu aningaasarsiornikkut ineriartorfiusoq pisariaqarpoq.
Ilinniartitaanikkut qaffassarnissarput annertusisamik ingerlatissavarput. Tamatumanilu meeqqat atuarfiat pillugu, susassaqartut qanimut suleqatigalugit nutaamik nalilersueqqinnissaq avaqqunneqarsinnaanngilaq. Meeqqammi atuarfianni fagit ilinniartitsissutigineqartartut amerlavallaarnersut nalilersortariaqalerpoq aammalu suut pinngitsoorani ilinniartitsissutigineqarnissaat, assarsorluni suliassat suut, suullu nunatsinnut tulluartut saniatigut toqqarneqartarnissaat pillugu nalilersuisoqarnissaa pisariaqarpoq.
Tamatuma saniatigut ilinniarfissuarmi ilinniartitseriaatsit qanoq naleqqussaavigeqqinneqarsinnaanersut ilanngullugu nalilersuiffigissallugu aamma pisariaqarpoq. Ilinniartitaanikkummi pitsaanerusumik atugassiissuteqarnerit ineriartortillugillu naleqqussartuarnissaat nunatta naalagaaffinngoriartuaarnerani pisariaqarluinnarput.
Pisussaaffeqarpugut innuttaasut kalaaleqatigut ilinniaqqinnermikkut pikkorissusermikkullu ilisimasaqarluarnermillu pigisaqarnerulernissaannut aqqutissiuussissalluta, tamannalu siunissami aningaasarsiornikkut tamakkiisumik peqataatitsiumagaanni avaqqunneqarsinnaanngitsoq isumaqarpunga.
Ukiorpanni ataqqinartut utoqqartagut kinaassutsitsinnik ileqqutsinnillu ingerlatsisugut ukiorpassuarnilu nunatsinni sulisimasut qineqqusaarutaajuarsimasut Siumup Naalakkersuisuutitaqarnermini siuttuuffigalugit utoqqalinersiatigut aaqqiissuteqarfigai, ilaatigut pilersuisussaatitaanermut tunngasoq akimmisaarutaasarsimaqisoq peerneqarluni kiisalu siusinaarluni utoqqalinersiallit aamma pisartagaat aaqqiissuteqarfigineqarlutik. Taamaakkaluartoq ullumikkut utoqqartatta sinerissami utoqqaat illuini najugaqartut ilaatigut aserfallassimaqisuni ullumikkumullu tulluarunnaarsimasuni najugaqartut atugaat aamma pitsanngorsaaffiginissaat ukiuni tulliuttuni pisariaqarpoq. Taamattaaq soraarninngortut nunarput qimallugu utoqqalinissaminnik aaliangertartut ikilisarneqarnissaannut suliniarnissaq eqqarsaatigisariaqalerparput. Utoqqartagummi nunarput qimallugu qallunaat nunaannut nuuttartut maanna amerlasoorujussuanngulersimapput, tamannalu uggornarluinnarpoq.
Utoqqalinersianut katersisussaatitaanermut inatsimmi siunertaasoq tunngavimmini ajunngitsorpassuaqaraluartoq naleqqussagassarpassuaqarpoq. Taakkulu pillugit Siumup Inatsimmi aaqqissuutassat innuttaasunullu nanertuusaasut ilisimalluaramigit aaqqissuutissallugit suliarissavai naammassilugillu.
Takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqarnissami nunaqqaterpassuatta, nammineq ingerlatsilernissartik kissaatigivaat. Tamannalu Siumumiit upperilluinnarparput kivissinnaagaat. Taamaattumik tulluusimaarutigeqaarput nunaqavissuunissamik piumasaqaatit ersarinnerusut annertunerusullu tunngavigalugit inatsimmik nutaamik pilersitsinissaq inatsisartuni ataatsimiititaliani Siumumit suleqataalluarnikkut qulakkeerneqarmat. Immikkuullarissumik nunaqarnerput inuusaaseqarnerpullu nittarsaatissallugu suliniuteqarneq nukittorsaqqissavarput, uagut maani nunaqartut qitiutilluta. Suliffiit nutaat pilersinneqarnissaat siunertaavoq sumiiffinni inuppassuarnut piumasunullu periarfissiisussaq.
Nukissaqarniarneq eqqarsaatigalugu attassinnaasumik ineriartortitsineq nangillugu ingerlanneqassaaq, soorlu erngup nukinga atorlugu iluaqutissarpassuit ineriartortinnerisigut, anorip iluaqutigilernissaa ilanngullugu pilersaarusiorluguttaaq. Ataavartumik nukissiuuteqarnermut suliniutit tamakku avatangiisitsinnut iluaqutaaginnaratik aamma aningaasarsiornikkut periarfissarpassuarnik ammaassisinnaasut qularutiginngilara, minnerunngitsumik avammut niuernitsinnut iluaqutissartai eqqarsaatigalugit.
Inissiat nunatsinni pisortat inissiaataat ullumikkut aserfallalluinnalersimasut ullutsinnut naleqqukkunnaarsimasut aaqqiivigineqartariaqalerlutillu. Ineqarnermut aaqqissuusseqqinneq pisariaqarsimavoq, inissiat pitsaanngitsut innuttaasunik amerlasuuniit naammagineqarunnaavissimasut iliuuseqarfigisariaqaratsigit. Siumumiillu aaliangigassat nuannersuinnaanngikkaluartut inissiat aaqqiinissat siuttuuffiginissaat pisariaqarpoq, nunatsinniit innuttasut nunatta avataanut aallararnerat unitsinneqassappat aammalu kinguaassatsinnut akiligassaq ingerlateqqissanngikkutsigu akisussaaffimmik qimarratiginnigata inissiat suliarisariaqaratsigit. Tamannali ineqarnermut ineqarnermut tapiissutinik nalimmassaasoqarsimanissaa soorunami qulakkeersimaneqassaaq.
Asasagut meeqqat inuusuttullu nunatta siunissarai, siunissarlu atugarissaarfiunerusoq oqinnerusorlu tunniutissalugu taakkununnga takorluugariuaannartariaqarparput, angutserlugu suliuartariaqarluta. Ussernartut peqqinnanngitsumillu inuuneqarnissamut aqqut taakkununnga ajornannginnertut isikkoqassanngippat angajoqqaat meeqqami siunissaannut siunnerfileeqataasarnissaat, toqqaaqataasalernissaat annertusarneqarsinnaalluarpoq, angajoqqaat akisussaaffimmik tiguseqataatinnerisigut.
Ukioq 2024-mi pinaveersaartitsinermut pingaarnertut aqqutissiuisussatut isigalugu timersorneq annertuumik aningaasaliiffigineqarpoq. Timersornikkut angusat inuiaqatigiittut nunatullu tulluusimaarnermik nukittuallannermillu kinguneqartitsisarput, timersornikkullu inuusuttut meeqqallu peqqinnerujuarnissaat aamma qulakkeersinnaavarput.
Ukiorpassuarni nunasiaataasimanitta kinguneri atorsimavagut, Naalagaaffinngornissamut nunanillu allanik suleqateqarsinnaanerput kisissaanngitsunik ersisaarutaasarsimalluni. Siumulli ilisarnaatigiuarsimasaa Naalagaaffinngornissamik nunaqavissunillu pingaartitsineq ukiuni tulliuttuni timitalersorneqarnissaminut ammaanneqariartorpoq, tamassumalu sapanginnginnissaanut tamassi suleqatiserivassi, nunarpummi pillugu tamatta sulivugut, suliuassallutalu.
Naak inuiannit allanit killilersimaarneqartuaraluarluta aaliangiisinnaassuseq uagutsinniippoq, nalunngilaralu illit kalaaleq sapinngitsutit namminiussuseqarnissamullu nukissaqartutit, imminut nikanartutut isiginngisaannarit kisivimmi ilinnut naliliinerit atuuppoq qanorluunniit avataaniittut naliliigaluarpata.Â
Nunarput imaannaanngitsunik uatsinnut nunarsuarmioqatitsinnullu tunniussassaqarpoq, pisuussutinimmi atorluagassatsinnik amigaateqanngikkaluaqaagut, soorlu aamma aatsitassarsiornikkut ukiuni kingullerni annerusumik aningaasarsiorfigisimanngisatsinnik. Taakku atorluarnissaat uatsinnullu iluaqutaatilernissaat Siumup sulinermini qitiutittuartarsimavai, aningaasarsiornikkullu inissisimaffipput isigissagaanni aatsaat taamak tamanna tigussaasumik iliuuseqarfigissallugu pisariaqalersimatigisoq isumaqarpunga.
Ukiuni tulliuttuni suleriaqqinnissaq soorlu nunatta issittumi periusissiaani taaneqartutut nunanik allanik suleqateqarsinnaanissaq periarfissiuunneqassaaq, kiisalu Kalaallit Nunatta USA-llu suleqatigiiffigisinnaasai aamma ujartuiffigineqartariaqarlutik.
Asasakka nunaqqatikka kalaaleqatikkalu tamassi ukiortaami pilluaritsi, qanortoq ukioq nutaaq peqqinnermik siuariarnermik ajunnginnerpaamillu tamatsinnut atugaqarfiugili.